50 năm cộng đoàn Thánh Tâm
Cộng đoàn Thánh Tâm xưa và nay…
Ngày 15/08/2008 vừa qua, chị em Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ cộng đoàn nhà Mẹ Thánh Tâm hân hoan mừng Kim Khánh thành lập cộng đoàn.
Trong dịp này chị em cũng vui mừng cử hành Ngọc Khánh Tu Dòng của 5 chị cao niên: Anna Trần thị Mộ, Matta Trương thị Nghiêm, Matta Nguyễn thị Nghi, Agatha Trần thị Linh và Madalena Nguyễn thị Triệu. Ngoài ra ba chị em Maria Nguyễn thị Ánh Tuyết, Maria Nguyễn thị Kim Lan và Maria Clara Nguyễn Đình Lệ Hoa ghi dấu dịp Ngân Khánh Tu Dòng, đồng thời một số chị em khác mừng 80 tuổi - Thượng thọ Bát tuần...
Đây là mốc điểm giúp nhìn lại lịch sử để tri ân cảm tạ, là biến cố để cử hành lòng tín trung của Thiên Chúa tình yêu, và là khởi điểm cho một giai đoạn mới với niềm hăng say luôn tươi trẻ, vì xác tín và hy vọng vào tương lai - dù không thiếu những thách đố mới. Nhân dịp này chị em muốn chia sẻ đôi chút về lịch sử của cộng đoàn trong 50 năm qua...
Phần I: GIAI ĐOẠN THÀNH LẬP
Lần giở những trang lịch sử của Hội Dòng Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ, năm 1932 là năm Tạ ơn của Hội Dòng dịp kỷ niệm 50 năm gia nhập vào gia đình Phan Sinh. Đây cũng là năm đặc biệt ghi dấu sự hiện diện của Dòng tại Việt Nam, để đáp lại lời mời gọi của Giáo Hội địa phương phục vụ cho bệnh nhân phong Qui Hòa. Tiếp đó chị em mở rộng sự hiện diện đến các cộng đoàn mới tại Vinh - Nghệ An - Quảng Nam... Nhưng vì chiến tranh, nhiều nhà phải đóng cửa. Các chị phải tạm rời miền truyền giáo và chờ đợi trong hi vọng... Sau năm 1954 tình hình đã tương đối ổn định, chị em trở lại Việt Nam nhưng không thể mở lại nhà ở Miền Bắc. Đầu năm 1955, năm nữ tu về lại Qui Hòa sau 10 năm xa cách. Năm 1958, giáo phận Dalat rộng mở tiếp đón nhóm chị em FMM về lập nhà. Sau khi đặt cơ sở đầu tiên của giai đoạn tái thiết hậu di cư tại Đàlạt, Mẹ Giám Tỉnh đã dừng chân tại Sài Gòn để dò xem việc thành lập một tu viện nơi thủ đô. Vì những nhu cầu rất xác đáng và vị trí thuận tiện, Hội Đồng Trung Ương đã nhanh chóng phê chuẩn cho việc thành lập nhà mới này. Ngày 08/07/1958 Hội Dòng chính thức lập cộng đoàn Thánh Tâm gồm bốn nữ tu: Mẹ M. Aréda, quốc tịch Canada, là Phụ trách, cùng 3 chị em người Việt: chị Michelle, Cécilia và Andréa.
Sáng hôm sau cha Bề trên Dòng Phanxicô đến dâng thánh lễ đầu tiên kỷ niệm bảy chị FMM tử đạo tại Trung Hoa, và Mình Thánh Chúa được cất giữ trong cộng đoàn. Lúc đó cả nhà vỏn vẹn có mấy cái ghế được đưa vào dùng trong nhà nguyện, sau đó xách ra nhà cơm và rồi lại chuyển đến nhà khách để tạm làm lớp học đầu tiên cho các em nghèo... Cộng đoàn bé nhỏ ban đầu sống trong cảnh nghèo khó nhưng tràn đầy niềm vui. Đang khi xây cất thêm tầng lầu, bốn chị em phải tạm trú dưới nhà trệt chật chội và nóng bức vì nhà chưa có trần. Thánh giá được dựng cao trên mái nhà Tu viện. Chị em bắt đầu thăm viếng khu xóm nghèo, hầu hết còn là lương dân. Bà con rất vui mừng khi được các nữ tu viếng thăm và cảm thông với nỗi nghèo khổ của họ.
Cộng đoàn có các Soeurs Pháp liên hệ với Hội Chữ Thập Đỏ để trợ giúp người nghèo, nên mỗi buổi sáng bà con đến đầy sân nhà dòng, vui mừng nhận phần bánh mì và thỉnh thoảng thêm một hộp sữa. Cộng đoàn cũng có các nữ tu người Việt, nên những cuộc gặp gỡ với với bà con lối xóm được dễ dàng. Các Soeurs bắt đầu dạy ngoại ngữ cho trẻ em, đồng thời dạy giáo lý chuẩn bị cho các em rước lễ vỡ lòng và giáo lý dự tòng. Chị em vẫn xúc tiến việc mở trường theo ý Đức Giám Mục và vì hầu hết các gia đình đều nài xin. Sau vài tháng, tầng lầu đã xây xong, có nơi chốn cho cộng đoàn. Chị em sử dụng tầng trệt để mở trường Thiên Ca và khai giảng năm học đầu tiên với 50 học sinh. Năm 1960 các lớp học hoàn thành khang trang và đầy đủ tiện nghi. Số học sinh tăng nhiều, chị em phải mời thêm cô giáo ngoài giúp. Năm 1961 mẫu giáo có 150 em và Cấp I có hơn 200 học sinh, ngoài ra có 45 học sinh nghèo học miễn phí vào buổi sáng.
Phần II: GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
Năm 1964, Tỉnh Dòng Pháp có Bề Trên Giám Tỉnh mới, Mẹ chỉ sang thăm Việt Nam 1 lần vì tình trạng sức khỏe cản trở. Tuy nhiên các hoạt động của cộng đoàn Thánh Tâm đã đi vào nề nếp. Niên học 1964-1965 có 300 học sinh chia thành 10 lớp, từ mẫu giáo đến lớp bảy, theo chương trình Pháp. Các lớp tiếng Việt phát triển nhanh, chị em mở thêm lớp tình thương cho 150 học sinh nghèo và buổi chiều có lớp bổ túc cho các thiếu nữ thất học. Đặc biệt mỗi ngày chị em đều dạy giáo lý vào đầu giờ học cho các học sinh. Cộng đoàn thường tổ chức các ngày lễ lớn cho học sinh Công giáo cũng như không Công giáo tham dự thánh lễ. Chúa Nhật sau lễ sáng có khoảng 100 em tham dự các lớp giáo lý theo độ tuổi hoặc các sinh hoạt hội đoàn, và có giờ chơi chung mỗi tháng. Các em được hướng dẫn đi vào chiều sâu qua những buổi gặp gỡ chia sẻ, quyên tiền cho người nghèo và thăm viếng bà con lối xóm chưa biết Chúa. Ngoài ra có nhóm giúp may đồ cho người nghèo.
Tháng 12 năm 1963 chị em đã tiếp đón các chị Á - Phi, tổ chức ngày hội thảo thành công tốt đẹp và qui tụ được 80 thiếu nữ. Vào dịp nghỉ Tết năm 1964, có 350 anh chị em Phan Sinh Tại Thế ở Sài Gòn họp tại Gia Định có sự hiện diện của Cha Giám Hạt và cha Tổng Kinh Lý OFM đang kinh lý tại Việt Nam. Ngày Chúa Nhật chị em dành thời gian đi thăm người nghèo trong khu xóm.
Chị em cũng mở một trạm phát thuốc vào 3 buổi chiều hàng tuần do Soeur Aréda đảm nhận. Hằng tuần có một bác sĩ đến khám bệnh 2 lần. Trong số các bệnh nhân đến điều trị tại Trạm xá, có nhiều người mắc bệnh lao. Lúc đầu chỉ chích thuốc cho các ông bà già và chích ngừa cho các trẻ. Dần dần Trạm xá được nhìn nhận là Phòng khám điều trị lao cho những bệnh nhân không thể đến chữa trị tại trung tâm bài lao thành phố. Chị em tiếp tục mở một trung tâm chăm sóc các bà mẹ và những lớp huấn luyện các bà mẹ về luân lý, về nhân bản và tâm linh. Năm 1965 Ký Nhi viện đã nhận nuôi 300 con em của các gia đình nghèo. Nhà dòng mở các lớp dạy may cho các thiếu nữ nghèo thất học, và cấp bằng để họ có thể xin việc tại các xưởng may.
Từ 1968 đến 1973 Mẹ Marie Thérèse Maleissye làm Bề Trên Giám Tỉnh. Với tầm nhìn xa trông rộng, Mẹ đã khôn ngoan lo lắng tạo mọi điều kiện để chị em được học hỏi trao đổi nhằm cởi mở với thời cuộc. Chị em được giúp học về lịch sử và văn hóa Việt Nam, cũng như về hoàn cảnh xã hội chính trị, trong cái nhìn của Tin Mừng. Mẹ đã tung chị em vào những Huynh đoàn truyền giáo mới. Năm 1973, lần đầu tiên chị em Việt Nam được BTTQ là Soeur Alma Dufault và hai chị Tổng Cố vấn sang thăm. Thật là một biến cố trọng đại trong lịch sử Tỉnh Dòng! Nhà mẹ Thánh Tâm đã hân hoan tiếp rước BT Tổng Quyền và chị em từ các cộng đoàn tấp nập về Thủ Đô dịp này. Biến cố này mở ra giai đoạn trưởng thành của cộng đoàn và cũng là của chị em Việt Nam, khi TD Việt Nam tách ra khỏi TD Pháp...
Phần III: TRƯỞNG THÀNH TRONG GIAN KHỔ
Ngày 23/09/1973 Việt Nam chính thức trở thành Tỉnh Dòng thứ 43 của Hội Dòng với tên gọi là Tỉnh Dòng Thánh Tâm.. Bề Trên Giám Tỉnh người Việt đầu tiên là chị Madeleine Nguyễn Thị Triệu. Tỉnh Dòng có 4 cộng đoàn, 5 huynh đệ đoàn và Tập viện tại Đàlạt, gồm tất cả 87 FMM. Cộng đoàn trở thành nhà Tỉnh Dòng và lãnh mọi trách nhiệm cho Tỉnh Dòng. Trong thời gian chiến tranh Nam Bắc, cộng đoàn Thánh Tâm là nơi chị em thường xuyên qua lại tá túc tuỳ theo hoàn cảnh... Ngày 30 tháng 04 năm 1975 đất nước thống nhất. Tất cả chị em fmm ngoại quốc phải tập trung về Gia Định để hồi hương với nỗi lòng thương nhớ luyến tiếc miền truyền giáo...! Chỉ còn 61 chị em Việt Nam ở lại chia sẻ vận mệnh cùng dân tộc và tiếp tục sứ mạng truyền giáo mà các chị đi trước đã hăng say gầy dựng. Tỉnh Dòng mới nay phải hoàn toàn tự lập và đối mặt với nhiều thử thách. Lịch sử Tỉnh Dòng bước vào một giai đoạn mới trong âu lo và hi vọng. Mọi liên lạc với Rôma và Paris đều gián đoạn, chị em sống ơn gọi trong thầm lặng và chờ đợi, các cơ sở của Tu viện và đất đai đều do Nhà Nước trưng dụng, 2 cộng đoàn Phước An và Mẹ Vô Nhiễm phải đóng cửa, còn chị em được phân tán trong các cộng đoàn nhỏ tại miền quê hoặc vùng ngoại ô, chị Stêphanô bị bắt giữ và mất tích cho tới nay...
Cũng từ biến cố lịch sử này, tất cả công tác giáo dục, y tế và huấn nghiệp tại cộng đoàn Thánh Tâm đều phải ngừng hoạt động. Một năm sau, cộng đoàn buộc phải hoán đổi vị trí từ một cơ sở lớn đến một ngôi nhà bé nhỏ, chật chội, thiếu mọi tiện nghi! Chị em mở trường mẫu giáo Hừng Đông tại Trương Minh Ký để có thu nhập sinh sống; các chị có bằng cấp thì xin dạy tại trường Tân Hòa; 2 chị phục vụ tại nhà trẻ Hoa Phượng P.12, 2 chị phục vụ tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định và một số chị làm việc tại trạm xá. Trong thời gian này chị em không được tham dự các khóa họp nước ngoài hoặc đón nhận ơn gọi mới đến với cộng đoàn. Các chị em trẻ không có hộ khẩu phải đi ngủ nhờ tại nhà anh chị em giáo dân. Cộng đoàn chị em rất biết ơn những nâng đỡ hỗ trợ quý báu trong thời gian này. Tháng 6 năm 1992: cộng đoàn Thánh Tâm vui mừng tiếp đón soeur Maura, Bề trên Tổng Quyền và Soeur Anne-Marie Cunin, TCV viếng thăm Tỉnh Dòng. Lúc này tình hình cởi mở hơn và các chị có thể ở lại trong cộng đoàn. Đầu năm 1995 hai Soeur Tổng Cố Vấn đến kinh lược TD Việt Nam. Sau chuyến thăm viếng, thấy nhà Thánh Tâm quá chật hẹp lại hư hỏng nhiều nên Trung Ương đã cho phép xây cất lại. Công việc làm nhà được thực hiện với biết bao vất vả...
Phần IV: MỞ RA VỚI THẾ GIỚI
Do những khó khăn về chính trị, chị em đã không có điều kiện để sống "quốc tế tính" cách đúng nghĩa. Mãi cho đến tháng 05/1997 mới có chị Marie Hélène thuộc Tỉnh Dòng Pháp được sai đến phục vụ tại Tỉnh Dòng Việt Nam. Năm 2003 Tỉnh Dòng đón nhận thêm chị Sheila quốc tịch Ái Nhĩ Lan đến từ Tỉnh Dòng Hoa Kỳ. Đây là cơ hội để chị em cảm nghiệm được những khó khăn thách đố cũng như những phong phú hấp dẫn của một đời sống có nhiều quốc tịch, nhiều nền văn hoá và não trạng khác nhau. Cũng từ thời gian này, chị em Việt Nam đã có thể đón tiếp các chị từ Trung Ương và các Tỉnh Dòng khác đến giúp một số khóa học.
Sau bao năm bị gián đoạn, Tỉnh Dòng đã có thể thực hiện việc sai đi tham gia sứ mạng truyền giáo phổ quát từ năm 2000. Một số chị được sai đến Tỉnh Dòng Ý, Pháp, Ấn Độ, Nhật bản, Anh-Ái Nhĩ Lan, Malaysia-Singapore, Ba-Lan, và năm nay có hai được sai đến Tỉnh Dòng Trung Phi... Cộng đoàn Thánh Tâm trở thành nơi chuẩn bị tinh thần cho các chị lên đường thi hành sứ vụ... Một số chị em được gởi đi học ở các nước khác cũng đều có thời gian ở tại cộng đoàn trước khi ra đi và được tiếp đón khi trở về lại để phục vụ Tỉnh Dòng. Việc "sai đi" cho sứ vụ mới trong nước cũng mở ra nhiều hơn. Là cộng đoàn huấn luyện cho giai đoạn Khấn tạm, các chị em trẻ tụ về đây để học thần học. Hàng năm trong các tháng hè, các chị từ cộng đoàn Thánh Tâm cùng kéo nhau đi dựng lều FMM tại các vùng quê nghèo xa xôi thuộc Cà Mau, Lạng Sơn, Phát Diệm... để đáp ứng các nhu cầu về giáo lý, giáo dục, y tế, xã hội và phát triển.
Năm 2004 TD hân hoan đón Sr. Christiane - BTTQ và chị TCV Françoise Massy đến thăm chị em. Năm 2007 cộng đoàn Thánh Tâm lại vui mừng tiếp đón 2 chị TCV đến kinh lược Tỉnh Dòng. Chị em các nơi lại tấp nập về nhà mẹ gặp gỡ, hội họp, trao đổi, tiễn đưa... trong niềm hân hoan và tràn đầy hi vọng vì mỗi cuộc viếng thăm đều để lại những kỷ niệm sâu đậm và những lời mời gọi phải canh tân sao cho phù hợp với đoàn sủng. Cuối Tháng 10 năm 2007 vừa qua cộng đoàn đã long trọng tổ chức lễ mừng kỷ niệm 130 năm thành lập Hội Dòng (1877 - 2007), 125 năm Chân Phước Marie de la Passion gia nhập Dòng Ba Phan sinh tại viện, và 75 Hội Dòng hiện diện tại Việt Nam...
Và năm 2008 là năm thánh của cộng đoàn Thánh Tâm, năm chị em dừng chân để cùng nhìn lại hành trình hiện diện và dấn thân phục vụ (1958- 2008) trong ơn gợi FMM với tâm tình "Uống nước nhớ nguồn...": Tôn vinh và tạ ơn Thiên Chúa vì Người đã vun xới và bảo tồn cộng đoàn cho tới hôm nay; tri ân cảm tạ các chị em đi trước đã dày công trong hi sinh gian khổ để khai phá và xây dựng cộng đoàn, cám ơn anh chị em trong Đại gia đình Phan Sinh, quí vị ân nhân, thân nhân đã yêu thương cầu nguyện và giúp đỡ quảng đại về tinh thần lẫn vật chất... Nhìn lại lịch sử, chị em Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ cảm nghiệm tất cả là hồng ân Chúa đã hướng dẫn cộng đoàn qua từng bước thành hình và phát triển, chính Người là Đấng dắt dìu quá khứ, phù trợ hiện tại và chúc lành cho tương lai... Amen - Alleluia!
Chị em FMM cộng đoàn Thánh Tâm
