Verbum abbreviatum fecit (L 9,4): “Lời ngắn gọn” hay “Ngôi Lời bé mọn” ?
Trong Bản Luật chính thức của chúng ta, câu 4b của chương 9 đã gợi cho các chuyên viên về Linh đạo Phan sinh trong Tỉnh Dòng chúng ta nhiều băn khoăn: “quia verbum abbreviatum fecit Dominus super terram”. Hiện nay, bản dịch đang được dùng là : “vì Chúa đã trở thành Ngôi Lời bé mọn ở trần gian”.
Nhân tiện khi đọc Kinh Thánh, tôi khám phá ra vài điều và chợt nghĩ tới câu Luật Dòng trên đây, nên xin chia sẻ để chúng ta rộng đường trao đổi.
Câu L 9,4b đó trích Rm 9,28 trong bản Vulgata cũ: “quia verbum breviatum fecit Dominus super terram”. Đây là một tư tưởng lấy từ Is 10,23. Nếu đọc câu này trong tiếng Hípri, thì phải dịch như sau: “Quả thế, quyết định tận diệt (kâlâh) này, Chúa Thượng là Đức Chúa các đạo binh sẽ thi hành trên toàn cõi đất” (Bản dịch CGKPV). Trong bản văn này, vị ngôn sứ loan báo rằng Đức Chúa sắp thực hiện lời Người nói, đó là một cuộc tàn sát sẽ đến. Tuy nhiên, Bản dịch Hy-lạp (LXX) đã đưa vào một cách đọc khác. Để diễn ý tưởng nói rằng Đức Chúa đã quyết định tiêu diệt (kâlâh) toàn thể trái đất, dịch giả Bản LXX lại chọn diễn bằng hai động từ “hoàn tất” (syntelôn) và “giảm thiểu” (syntemnôn). Đối với độc giả Hy-lạp, công thức kép này có thể hiểu là một lời ngắn gọn. Như thế, thay vì hiểu rằng Đức Chúa sẽ hoàn tất quyết định của Người là tiêu diệt, bản dịch Hy-lạp đã áp đặt một cách đọc khác: “Đức Chúa sẽ làm một lời ngắn gọn trên toàn thể trái đất”. Bản dịch La-tinh (Vulgata) đã dịch: “Consummationem enim et adbreviationem Dominus Deus exercituum faciet in medio omnis terrae” và Rm 9,28 đã trích với sửa đổi là : “quia verbum breviatum fecit Dominus super terram”.
Thế là các Giáo Phụ đã khai thác nghĩa này. Chẳng hạn thánh Ambrôsiô, khi bình giải Tin Mừng Luca, đã coi dụ ngôn Các nén vàng là biểu tượng các ân huệ Thiên Chúa ban cho Israel:
“Chúng ta có thể hiểu ở đây mười nén vàng là mười điều răn, nghĩa lá giáo huấn của Torah và năm ném vàng là luật sống…
Kinh Thánh không chỉ là vàng đã được tinh luyện. Kinh Thánh còn là Lời ngắn gọn của Thiên Chúa, lời vắn vỏi tóm tắt tất cả chương trình của Thiên Chúa”.
Kể từ thánh Irênê, công thức này chỉ Tin Mừng như là lời ngắn gọn, ngược lại với sự rườm rà của Torah (Démonstration 87). Trong bài giải thích thư Rôma 7,9, Origiênê đã nhìn nhận rằng “lời ngắn gọn” đây được áp dụng cho Tin Mừng, là tóm tắt của toàn thề mạc khải.
Như thế bản văn Is 10,23 đã đi đến chỗ loan báo rằng Thiên Chúa sẽ đổ tràn lan lời Người dưới dạng ngắn gọn của các Tin Mừng.
Nếu như thế, phải chăng cha thánh Phanxicô đã đón nhận kết quả cuối cùng khi viết câu Luật trên đây? Và nếu vậy hẳn nên dịch lại câu L 9,4 là : “lấy lời ngắn gọn (brevitate sermonis) nói cho họ về nất xấu và các nhân đức, hình phạt và vinh quang, vì Chúa đã làm/nói một lời ngắn gọn (verbum abbreviatum fecit Dominus) ở trần gian?
Xin nhường lời lại cho các chuyên viên.
