THÁNH BONAVENTURA - MỘT TIẾNG NÓI VẪN CÒN ÂM HƯỞNG CHO ĐẾN NGÀY NAY

THÁNH BONAVENTURA

MỘT TIẾNG NÓI VẪN CÒN ÂM HƯỞNG CHO ĐẾN NGÀY NAY

THƯ CỦA CÁC TỔNG PHỤC VỤ DÒNG NHẤT VÀ DÒNG BA TẠI VIỆN nhân dịp kỷ niệm 750 năm ngày mất của Thánh Bonaventura

Ngày 02 Tháng 02 Năm 2024

Lễ Dâng Chúa Giêsu trong Đền Thánh

Gửi đến tất cả các anh em Dòng Nhất Phan sinh và Dòng Ba Tại viện và tất cả Anh Chị Em trong gia đình Phan sinh.

Lễ kỷ niệm 750 năm ngày qua đời của Vị Tiến sĩ Sốt Mến (mất ngày 15 tháng 7 năm 1274) cho chúng ta cơ hội, không chỉ để tưởng nhớ và tôn vinh sự phục vụ của ngài đối với Dòng và toàn thể Giáo hội, mà còn để tái trân trọng ngài như một món quà vẫn còn giá trị cho thời đại chúng ta. Đức Giáo Hoàng Phaolô VI, trong chuyến viếng thăm tại hội nghị quốc tế kỷ niệm 700 năm ngày thánh Bonaventura qua đời vào năm 1974, đã giới thiệu “với tất cả con cái của Giáo hội… để, bằng cách suy ngẫm kỹ lưỡng về sứ điệp của thánh nhân, họ có thể trở thành một chứng nhân hữu hiệu trong Giáo hội và trong thế giới.” Nhận thức được tầm quan trọng của ngài, nhưng cũng không phải lúc nào ngài cũng được biết đến và đánh giá cao như đáng lẽ phải có, ngay cả trong giới của chúng ta, chúng tôi muốn đón nhận lại lời mời của Đức Giáo Hoàng Phaolô VI bằng cách chia sẻ một số suy tư về cuộc đời và thông điệp của thánh nhân, chắc chắn rằng đó sẽ là một món quà hữu ích cho chúng ta trong Dòng Phanxicô để sống tốt hơn cam kết của chúng ta đối với Giáo hội và thế giới. 

Thật không dễ dàng tái hiện trong một vài dòng sự phong phú về thần học và Phan sinh được chứa đựng trong chín tập của Opera omnia (Toàn tập) của thánh Bonaventura. Do đó, chúng tôi đã chọn nêu bật một số khía cạnh của ba lĩnh vực chính của ngài theo thứ tự thời gian phát triển của chúng. Đầu tiên, Bonaventura là Giáo sư thần học tại Đại học Paris cho đến năm 1257, lúc ngài rời chức vụ này sau khi được bầu làm Tổng Phục vụ của Dòng, một chức vụ mà ngài giữ liên tục cho đến cuối đời. Trong thời gian thực hiện hai trách vụ này, ngài cũng bộc lộ mình là một nhà thần bí – lĩnh vực hoạt động thứ ba của ngài mang lại lợi ích cho Dòng và Giáo hội. Qua đó, ngài có thể áp dụng kinh nghiệm của mình về Thiên Chúa để phục vụ người khác, đặc biệt thông qua việc linh hướng.

Bức thư này cũng cho chúng tôi cơ hội bày tỏ lòng biết ơn của chúng tôi tới nhiều học giả, tu sĩ và giáo dân, những người, với niềm đam mê và sự kiên trì, đã cống hiến hết mình trong 50 năm qua cho khuôn mặt vĩ đại và phức tạp này của một nhà thần học, tu sĩ và nhà thần bí, qua đó giữ cho ký ức về ngài sống động và thể hiện sự phong phú và tính phù hợp của tư tưởng của ngài.

Giáo sư thần học:

với tâm trí của mình trên hành trình hướng về Chúa

Bonaventura sinh năm 1217 tại Bagnoregio, một thị trấn nhỏ và rất cổ kính ở miền Trung nước Ý, không xa Viterbo. Năm 1235, nhờ điều kiện tài chính của cha ngài, ngài được gửi đến Paris để học các môn khoa học nhân văn. Tại đây, ngài quen biết Dòng Anh em Hèn mọn, mà ngài quyết định gia nhập vào năm 1243. Ngài được yêu cầu tiếp tục ở Paris để theo học đầy đủ về thần học, nơi mà vào năm 1252/53, ngài đã lấy được bằng Giáo sư thần học trong việc nghiên cứu các tu sĩ của Phanxicô.

Năng suất sáng tác của ngài trong lĩnh vực thần học rất dồi dào. Chỉ nhắc lại một vài tựa đề: bốn tập lớn của Chú giải các mệnh đề, Các câu hỏi thần học cùng với Các bài giảng thần học, cuốn sách nhỏ nổi tiếng năm 1259 về Hành trình của Tâm trí đến với Chúa, và cuối cùng là ba loạt bài giảng ở trường đại học (Collationes) được tổ chức tại Paris vào những năm cuối đời, trong đó nổi tiếng nhất chắc chắn là Hexaemeron (Sáu ngày tạo dựng). Tuy nhiên, tác phẩm thú vị nhất đề cập đến thần học của ngài chắc chắn là Breviloquium (Đoản luận), được sáng tác vào khoảng năm 1257 như một tổng hợp thần học cho các học trò của ngài và cho tất cả anh em ngài. Trong tác phẩm này, thánh Bonaventura cố gắng “viết tóm tắt” và làm cho dễ dàng tiếp cận hơn phần mô tả về kế hoạch cứu rỗi được tìm thấy trong Kinh thánh, vốn “được thể hiện cả trong các tác phẩm của các thánh và của các tiến sĩ một cách thông thường ” có nguy cơ bị những người mới bắt đầu coi là “lộn xộn, không trật tự, chưa được khám phá giống như một khu rừng bất khả xâm phạm” (Breviloquium, Tiền ngôn 6:5). Từ tác phẩm này, chúng ta nhớ lại một số yếu tố quan trọng trong thần học của ngài. 

Khía cạnh đầu tiên này liên quan đến cách tiếp cận nhiệt tình khoa thần học, đòi hỏi một chuẩn bị về phương pháp luận: những người nghiên cứu thần học phải có kỷ luật tâm trí, được thúc đẩy bởi tình yêu tận tụy, đam mê và nhiệt thành. Vì vậy, trong số những công việc lao động mà các tu sĩ được mời gọi làm là công việc trí óc, vất vả và đòi hỏi bằng hoặc có lẽ nặng nề hơn công việc chân tay. Trong thực tế, đó là việc chuyển cái đáng tin (những gì được tin bằng đức tin) sang cái có thể hiểu được, đưa ra những lý do cho điều đó, vì chỉ khi đó tình yêu đối với những gì được tin mới đạt đến đỉnh cao, đưa ra lý lẽ cuối cùng để tin.​ Nỗ lực này thật nặng nề và mệt nhọc, bởi vì giáo sư được mời gọi “làm sáng tỏ những điều còn ẩn giấu”. Và vì vậy, như Bonaventura đã lưu ý trước, một lần nữa trong lời mở đầu của Breviloquium, “không ai có thể thấy nhiệm vụ này là dễ dàng, ngoại trừ việc đọc lâu dài các bản văn và giao phó ý nghĩa đen của nó cho trí nhớ” (Tiền ngôn 6:1). . .Tất cả những điều này sẽ chỉ có thể thực hiện được nếu “mục đích và mục tiêu” rõ ràng và chúng ta có thể nỗ lực tìm hiểu đức tin với sự nghiêm túc và cam kết: “Rồi chúng ta sẽ thực sự biết được tình yêu vượt quá mọi hiểu biết, và nhờ đó chúng ta sẽ được tràn đầy” với sự sung mãn của Thiên Chúa” (Tiền ngôn 4). Vì thần học giúp chúng ta lớn lên trong sự thiện và đón nhận ơn cứu độ: để chúng ta được trở nên tốt và được cứu độ (Tiền ngôn 5:2).

Breviloquium nêu bật một yếu tố nữa của nền thần học của Bonaventura: chủ thuyết lấy Chúa Kitô làm trung tâm. Trong phân đoạn bảy mục của bản văn, bắt đầu bằng luận thuyết về Thiên Chúa “Duy Nhất và Ba Ngôi” và lên đến đỉnh điểm trong cuộc trở về cuối cùng của con người với Thiên Chúa, trung tâm của bản văn là Ngôi Lời Nhập Thể. Trong viễn cảnh này, Chúa Kitô nổi lên như chìa khóa của lịch sử cứu độ, “sự hoàn hảo của vũ trụ”, nguồn gốc của sự tái tạo của chúng ta. Do đó, đời sống Kitô hữu mở ra bằng cách bước vào với trí thông minh và tình yêu vào mầu nhiệm lịch sử cứu độ, trong đó có Chúa Kitô là lý lẽ tối thượng của nó. Chỉ qua Đấng Kitô người ta mới có thể đạt đến sự diệu kỳ thông minh của Đức Chúa Trời! Trong nền thần học của Bonaventura, cuối cùng, chúng ta có thể nghe thấy những tâm tình của thánh Phanxicô Assisi là người đã thốt lên: “Vậy, chúng ta đừng ước ao điều gì khác hơn là Thiên Chúa chân thật duy nhất, Đấng là sự thiện viên mãn, tất cả sự thiện, sự thiện vẹn toàn, sự thiện chân thật và cao cả; chỉ mình Người là tốt lành!”  (Lksc 23:9, FF 70). Là một người con đích thực của Người Nghèo (Poverello), Bonaventura đã chiêm ngưỡng Đấng Tối Cao như một mầu nhiệm vô cùng của sự tốt lành, được ban phát qua Chúa Kitô trong mọi hoàn cảnh. Chúa Cha, nguồn mạch vô cùng tận của sự tốt lành, thông truyền toàn bộ và vô tận bản tính thần linh của Mình cho Con yêu dấu của Người, “người trung gian” của Ba Ngôi. Trong hơi thở Tình Yêu của nhau, các Ngài hiệp nhất trong mối ràng buộc của Chúa Thánh Thần, “quà tặng mà từ đó tất cả mọi quà tặng khác được trao ban”. Khoảnh khắc biểu đạt và hữu ích của sự Tốt Lành là hành động sáng tạo của vũ trụ vẫn tiếp tục mở rộng, không chỉ về mặt tự nhiên mà còn về mặt kiến thức. Cả hiện hữu và hiểu biết đều bộc lộ cùng một nguồn gốc và cùng một mục đích: sự viên mãn và mở rộng của Điều Tốt lành. Cả hai đều được viết trong “Sách Tạo Dựng” và có thể đọc được bằng trí thông minh và tình yêu của con người, được mời gọi nhận ra và yêu mến Thiên Chúa Ba Ngôi trong mọi sự. Đây chính xác là những gì Đức Giáo hoàng Phanxicô nhắc nhở chúng ta trong “Laudato Si” khi tái đề xuất một cách rõ ràng thánh Bonaventura: “Ba Ngôi đã để lại dấu ấn trên mọi tạo dựng […] mỗi thụ tạo đều mang trong mình một cấu trúc Ba Ngôi đặc biệt” (Số 239) và từ điều này - một lần nữa nhắc lại vị Thánh làng Bagnoregio - sẽ dẫn đến “sự hòa giải phổ quát với mọi thụ tạo” (Số 66). Và điều này có thể thực hiện được vì như thánh Bonaventura đã nói: “Lời Thiên Chúa ở trong mọi tạo vật và do đó mọi tạo vật đều nói về Thiên Chúa” (Chú giải sách Giảng viên, c. 1). Con người là một phản ánh đặc biệt của mối tương giao trong Ba Ngôi, với ơn Chúa Thánh Thần, sẽ hoàn thiện mầu nhiệm như được tỏ bày trong toàn thể vũ trụ. Chính trong bối cảnh nhân học này mà Bonaventura coi con người là một “thế giới thu nhỏ”, không chỉ bởi vì nó có thể so sánh được với “vũ trụ vĩ mô” mà còn bởi vì nó là sự hoàn thành của chính nó hoặc ngược lại, là sự hủy diệt của nó: chất lượng cuộc sống con người quyết định chất lượng môi trường nơi con người sống. Đức Giáo hoàng Phanxicô liên tục nhắc nhở chúng ta về điều này, kêu gọi mọi người hãy lắng nghe tiếng kêu gào phát ra từ trái đất và từ người nghèo. Bất cứ khi nào chúng ta vun đắp “tình huynh đệ và tình bạn xã hội” giữa các dân tộc, chúng ta cũng nuôi dưỡng chất lượng môi trường trên trái đất, bảo vệ nó khỏi sự cạnh tranh và lòng tham của chúng ta.

Tóm lại, theo Bonaventura, sự hiểu biết thần học phải trở thành một cảm nghiệm về Thiên Chúa và một niềm đam mê đối với thế giới này, giúp chúng ta khám phá ra ở đó một dấu hiệu rõ ràng về tình yêu thần linh. Vị Thầy đến từ Bagnoregio thách thức chúng ta một cách mạnh mẽ về mức độ nhạy cảm của chúng ta, không chỉ với Kinh thánh mà còn với tiếng kêu của trái đất và tiếng kêu của người nghèo, soi sáng trí tuệ và tình cảm của chúng ta, khiến chúng ta có khả năng “đưa ra ánh sáng những điều ẩn giấu”(của Thiên Chúa) và là một món quà cho “tất cả con cái của Giáo hội” và thế giới.

Phục vụ Hội Dòng: một nhà lãnh đạo đầy nhiệt huyết

Vào ngày 2 tháng 2 năm 1257, lúc tuổi ở vào khoảng bốn mươi, cuộc đời của thánh Bonaventura đã thay đổi hoàn toàn. Trong tu nghị được cử hành ở Rôma, tại nhà thờ Ara Caeli, nơi một trăm anh em đại diện cho 33 Tỉnh Dòng nhóm họp, các anh em, theo gợi ý của vị Tổng Phục vụ sắp mãn nhiệm, Gioan thành Parma, đã bầu một tu sĩ không là thành viên tham dự tu nghị và đang ở Paris: Bonavetura thành Bagnoregio. Ngay từ đầu, ngài đã ý thức được gánh nặng mình sẽ phải gánh: quản trị 30.000/35.000 tu sĩ rải rác khắp Châu Âu, từ Anh đến Mông Cổ/Trung Quốc và Bắc Phi. Sự phát triển nhanh chóng như vậy, cùng với đặc điểm phức tạp của sự đa dạng văn hóa sâu sắc trong Dòng, là một nguyên nhân gây quan ngại nghiêm trọng, cần được giải quyết với sự quan tâm và nhiệt tình cao độ. Đây là điều nổi bật lên trong lá thư luân lưu đầu tiên của ngài, được viết ngay sau khi ngài được bầu vào tháng 4 năm 1257. Ngoài việc kêu gọi các anh em hoán cải tâm trí về nhiều khía cạnh khác nhau của đời sống hèn mọn, Bonaventura còn muốn nhắc nhở họ về ơn gọi của họ trong Giáo hội : “trở thành tấm gương của sự thánh thiện trọn vẹn” (Thư I, 1: trong Tác phẩm của thánh Bonaventura: tập XIV/1, Rome 1993, 113). Trong số những điểm yếu kém khác nhau được ngài Tổng Phục vụ nhắc lại trong bức thư đó, có một điểm đôi khi dường như vẫn còn có giá trị: “bắt những anh em lười biếng làm việc”. Để đẩy mạnh việc đổi mới phẩm chất cuộc sống này, Bonaventura, một lần nữa, theo yêu cầu của các Tổng Tu nghị, đã viết hai bản văn quan trọng. Bản đầu tiên được trình bày vào năm 1260, tại Tu nghị Narbonne, khi hội nghị thông qua bản Tổng Hiến chương, trong đó người biên soạn đã sắp xếp lại và hoàn thiện nhiều điều luật khó hiểu mà Hội Dòng đã thông qua từ năm 1239. Tại Tu nghị tiếp theo, được cử hành ở Pisa vào năm 1263, anh em đã đón nhận nồng nhiệt và chính thức công bố tác phẩm thứ hai do Bonaventura biên soạn: Đại truyện và Tiểu truyện  của thánh Phanxicô– những bản văn mà, kể từ đó, được xem như những gì ghi chép chính thức và dứt khoát về sự thánh thiện của thánh Phanxicô. Với hai tác phẩm này – một tác phẩm pháp lý và một trình thuật – Bonaventura đã cung cấp cho anh em một bộ hướng dẫn kép và bổ sung cho nhau: các quy tắc pháp lý phải tuân giữ và mô hình sống cần noi theo.

Việc Bonaventura được coi như là “người sáng lập thứ hai của Dòng,” dù có phóng đại nhưng vẫn có một số sự thật trong đó. Với hoạt động lâu năm trong lãnh vực quản trị, ngài đã mang lại một căn tính dứt khoát cho các Anh em Hèn mọn bằng cách tái khẳng định một cách rõ ràng hai mệnh lệnh: một cam kết mạnh mẽ cho việc truyền giáo và một sự trung tín bền vững với ơn gọi hèn mọn. Trong cả hai khía cạnh đó, khuôn mặt của thánh Phanxicô là điểm quy chiếu quyết định: sự thánh thiện của ngài là bảo chứng. Đây là điều mà thánh Bonaventura dự đoán một cách hết sức long trọng trong lời mở đầu Truyện ký của ngài, trong đó Phanxicô được coi là “sứ giả của Thiên Chúa, xứng đáng với tình yêu của Chúa Kitô và được xem như một gương sáng trong việc hoàn toàn bước theo Chúa Kitô” (Đại truyện, prol. 2: FF 1022 ). 

Nói tóm, với tư cách là Tổng Phục vụ của Dòng, ngài đã can đảm và thông minh đảm nhận một nhiệm vụ tế nhị: bảo vệ lý tưởng của các anh em đầu tiên, và hòa nhập vào lý tưởng đó căn tính của Dòng được phát triển từ sự tham gia rộng rãi và vững chắc vào các hoạt động mục vụ và văn hóa nhằm việc thăng tiến đức tin và đời sống Kitô hữu.

Cần nhắc đến hai tác phẩm phan sinh khác của vị thánh thành Bagnoregio. Ngài đã soạn thảo bản Luật dành cho các Tập sinh vào năm 1260, trong đó, ngoài những khía cạnh khác, ngài nhắc nhở những người mong muốn theo đuổi cuộc sống này rằng “sự nghèo khó tự nguyện là nền tảng của toàn bộ dinh thự tinh thần”. Văn bản còn lại là bộ sưu tập lớn và phong phú các Bài giảng Chúa Nhật và Các Thánh (1267-68). Nhận thức được sự chuẩn bị chưa đầy đủ của các anh em cho nhiệm vụ rao giảng, Bonaventura, với các bài giảng của mình, không chỉ muốn nhắc nhở họ về tầm quan trọng của nhiệm vụ này, mà còn đưa ra một công cụ giúp họ hoàn thành công việc phục vụ của mình tốt hơn.

Người ta ước tính rằng Bonaventura, trong nhiệm kỳ làm Tổng Phục vụ, đã dành một phần tư thời gian của mình để đi lại trên các đường phố ở châu Âu. Chuyến đi của ngài với tư cách là người linh hoạt và hướng dẫn Dòng kết thúc vào ngày 23 tháng 5 năm 1273, khi Đức Gregory X bổ nhiệm ngài làm Hồng y Giám mục của Albano và yêu cầu ngài dấn thân chuẩn bị cho Công đồng Lyon thứ hai, sẽ được cử hành vào tháng Năm năm sau. Nhân dịp đó, một Tổng Tu nghị ngoại thường cũng đã được triệu tập tại Lyon để tiến hành việc bổ nhiệm người kế vị Bonaventura làm người đứng đầu Dòng. Jerome thành Ascoli, Giáo hoàng tương lai Nicholas IV, đã được bầu. Hai tháng sau, vào sáng Chúa nhật, ngày 15 tháng 7, trong khi Công đồng đang diễn ra, Bonaventura đã rời bỏ thế giới này để đến với Đấng mà ngài đã tìm kiếm với hết tâm trí. Tang lễ của ngài được cử hành vào ngày hôm sau. Các văn kiện của Công đồng mô tả sự kiện đó bằng những lời này: “Bonaventura được Thiên Chúa và các tín hữu yêu mến,” và “tất cả những ai gặp ngài trong cuộc sống đều tràn ngập tình cảm sâu sắc đối với ngài”. Với tư cách là Tổng Phục vụ, ngài đã để lại cho chúng ta một chứng từ rõ ràng và mạnh mẽ: niềm đam mê của ngài đối với Dòng, là nơi mà ngài đã gởi gắm ký ức thánh thiện của ngài về thánh Phanxicô như thước đo cuối cùng về lòng trung thành với ơn gọi Hèn mọn và với cam kết mục vụ của ngài. Theo nghĩa này, Bonaventura, với tư cách là một “người phục vụ”, mời gọi chúng ta đặt câu hỏi về cảm thức thuộc về Dòng, kích thích chúng ta sống nó như một món quà nhận được từ Thiên Chúa và như một cam kết cùng nhau thực hiện vì lợi ích của Giáo Hội và thế giới.

Bí nhiệm của tình yêu: cảm xúc, đỉnh cao của tri thức

Về mặt lịch sử, có lẽ Bonaventura được nhớ đến nhiều nhất với tư cách là một nhà thần bí thay vì với tư cách là một người phục vụ và giáo sư, đến mức được Đức Lêô XIII gọi là “hoàng tử của thần học thần bí”. Đúng là đối với ngài, thần bí đáp ứng cả con đường trí tuệ áp dụng vào đức tin lẫn cảm giác thuộc về một Hội Dòng của các anh em hèn mọn, bởi vì trong cả hai trường hợp, mục đích luôn giống nhau: “hương vị” của Thiên Chúa.

Trong lộ trình này, điểm quy chiếu được thánh Bonaventura đặt ra chắc chắn là biến cố huyền nhiệm của các dấu tích của thánh Phanxicô: “Trong khi đang được những ao ước nhiệt thành như của thiên thần Sốt Mến nâng lên cùng Chúa, và được lòng thông cảm thiết tha biến đổi thành chính Đấng đã chấp nhận chịu đóng đinh vào cây Thập Tự vì quá yêu thương” (Đại truyện XIII:3)

Đối mặt với câu hỏi làm thế nào người ta có thể tiến hành làm cho “kinh nghiệm về Thiên Chúa” có thể thực hiện được, thánh Bonaventura, rút ra từ kinh nghiệm của chính mình, đã đưa ra một câu trả lời đáng kinh ngạc, được đề xuất ở cuối cuốn sách nhỏ nổi tiếng, Lộ trình của tâm trí hướng về Chúa :“Nếu bạn hỏi những điều này xảy ra như thế nào, thì bạn đang cầu xin ân sủng, không phải lời dạy, không phải sự hiểu biết… không phải ánh sáng, mà là ngọn lửa đốt cháy chúng ta và đưa chúng ta đến với Thiên Chúa” (Lộ trình VII 6).

Tuy nhiên, quá trình này bắt nguồn từ một giả định nhân học: con người là “hữu thể của những ham muốn” (vir desideriorum) có xu hướng hướng về đối tượng duy nhất và tối thượng mà chỉ có nó mới có thể hoàn thành mục tiêu tìm kiếm của mình: Thiên Chúa. Bản thân thánh Bonaventura là một con người đầy khát vọng: dù khi phục vụ Hội Dòng, khi giảng dạy hay khi rao giảng Tin Mừng, ngài đều bị thúc đẩy bởi ước muốn chiêm ngưỡng Chúa Kitô chịu đóng đinh, điểm quy chiếu tối thượng cho việc suy nghĩ và yêu mến Thiên Chúa. Vì chỉ nơi Người chúng ta mới tìm thấy cội nguồn của nỗi kính sợ sẽ đốt cháy trái tim và tâm trí của mỗi người: tình yêu quá mức mà Người đã chọn để chịu đóng đinh. Được bao bọc và thúc đẩy bởi tình yêu đó, người ta được “dẫn đến Thiên Chúa”: “Chúng ta cùng bước đi với Chúa Kitô chịu đóng đinh từ thế gian này mà về với Chúa Cha” (Lộ trình VII 6). Trong lộ trình trở về đầy cảm xúc này, một Lễ Vượt Qua huyền nhiệm, Chúa Kitô là trung gian, là trung tâm không chỉ của mầu nhiệm Ba Ngôi mà còn là động lực của tâm hồn con người trong việc khát khao Thiên Chúa: Ngài là Đấng Trung Gian duy nhất “dẫn dắt con người trở về với Thiên Chúa” (Giản lược 23).

Từ những gợi ý này, có thể hiểu rằng chủ nghĩa thần bí của Bonaventura, về cơ bản, mang tính tương quan, hướng tới Tha Thể, nghĩa là trên đường đến với Thiên Chúa, qua xác thịt con người của Đấng, vì quá yêu thương, đã trở thành một người trong chúng ta để làm cho chúng ta nên một với Thiên Chúa. Do đó, thần bí của Bonaventura có thể được ví như một cuộc hành trình của con người được đồng hành với nhân tính của Chúa Kitô như con đường duy nhất đến với Chúa Cha. Vì thế, trong con đường thần bí mang tính Kitô học của mình, những lời mở đầu Bản Luật không sắc chỉ của thánh Phanxicô Assisi đã được hiện thực hóa: “Luật và đời sống các anh em này là […] đi theo giáo huấn và những dấu chân của Đức Giêsu Kitô Chúa chúng ta. ” ( Lksc I:1), Đấng đã trở thành Ngôi Lời nhập thể và bị đóng đinh. 

Trong một bài giảng Giáng Sinh, hai giai đoạn của thân xác của Chúa Kitô được sắp đặt một cách hòa hợp toàn hảo: “Để tạo nên hòa bình một cách hoàn hảo, Đấng Trung Gian trung thành nhất trước tiên đã hiến mình cho nhân loại trong Lễ Giáng Sinh và sau đó, thay mặt cho toàn thể nhân loại, dâng hiến chính mình hoàn toàn cho Thiên Chúa trong cuộc Khổ Nạn.” Bằng việc nhìn thấy, tin và gắn bó với mầu nhiệm tình yêu nhập thể và chịu đóng đinh này, hành trình của con người được thực hiện, được làm cho sống động và duy trì bởi Chúa Thánh Thần: “không ai đón nhận nó ngoại trừ kẻ khao khát nó, cũng không ai mong muốn nó ngoại trừ kẻ, trong thâm tâm, bị đốt cháy bởi ngọn lửa Chúa Thánh Thần được Chúa Kitô gửi đến trần gian” (Lộ trình VII 4).

Tuy nhiên, hồng ân Chúa Thánh Thần, vốn giúp cho Lễ Vượt Qua huyền nhiệm được hoàn thành, không miễn cho con người gánh nặng của cuộc hành trình, tức là một trải nghiệm về Thiên Chúa được tìm kiếm và được chuẩn bị qua một tiến trình được thực hiện theo từng giai đoạn và theo trật tự. Các tác phẩm thần bí-khổ hạnh của Bonaventura là sự cống hiến một phương pháp để người ta có thể thực hành ước muốn và sự tìm kiếm. Chúng ta nhớ lại hai bản văn: Cây Sự Sống và Ba Con Đường đến với Thiên Chúa. Ở tác phẩm đầu, trung tâm điểm là việc chiêm ngưỡng đầy cảm xúc về Chúa Kitô được mạc khải trên cây sự sống vốn là cây thánh giá; trong tác phẩm thứ hai, suy ngẫm về ba trường hợp trải nghiệm của con người mà qua đó chúng ta nếm được sự bình an (qua việc thanh lọc các ước muốn), chân lý (nhờ sự soi sáng của trí tuệ) và cuối cùng là lòng bác ái (nhờ Thần Khí đốt cháy tâm hồn để kết hợp nó với tình yêu chịu đóng đinh và phu thê của Chúa Kitô). 

Thánh Bonaventura nhắc nhở chúng ta rằng con người là một “hữu thể ước muốn” được kêu gọi thực hiện cuộc hành trình hướng về Đấng ban cho mọi vật sự độc đáo, chân lý và vẻ đẹp của chúng. Nhưng trong hành trình gặp gỡ hằng ngày với Đấng duy nhất là đủ này, chẳng phải chúng ta thường có nguy cơ bị phân tâm, nghĩa là bị kéo ra khỏi Người chỉ để bị phân tán giữa đám đông sao? Có biết bao lần chúng ta gặp phải tình trạng “phân tâm” này khiến chúng ta đánh mất Tổng thể do nhầm lẫn nó với các thành phần không? Thay vào đó, thánh Bonaventure nhắc nhở chúng ta rằng mọi thứ đều có ý nghĩa và giá trị nếu chúng giúp chúng ta đạt được một điều cần thiết duy nhất: “được dẫn đến Thiên Chúa”. Chẳng phải lễ kỷ niệm 100 năm các Thánh tích của thánh Phanxicô vào năm 2024 là thời gian để nhớ lại điều gì là thiết yếu và điều gì có thể giúp chúng ta lấy lại mọi thứ khác trong một cách thế mới mẻ và trọn vẹn đó sao?

Kết luận: di sản ba mặt mà Bonaventura để lại cho chúng ta 

Cuộc đời của Bonaventura kết thúc vào tháng 7 năm 1274; một cuộc đời quảng đại và đam mê trong ba lãnh vực. Ba lãnh vực này cũng tiêu biểu cho các yếu tố cốt yếu trong ơn gọi tu trì của chúng ta ngày nay, những yếu tố cần “được quan tâm ngẫm suy” – lời mời gọi của Đức Giáo hoàng Phaolô VI đã nêu ở trên.

Là một bậc thầy về thần học, Bonaventura dạy chúng ta con đường trí tuệ được tôi luyện bằng đức khôn ngoan; một cách trong đó chúng ta có thể đi từ bóng tối rối ren của khu rừng đến sự hiểu biết sâu sắc hơn về đức tin của mình (sự giác ngộ), đưa “những điều ẩn giấu ra ánh sáng”.

Với tư cách là người phục vụ của Dòng, ngài nhắc nhở chúng ta về cam kết biến cuộc sống của chúng ta thành một nhân chứng sống động bằng sự sẵn sàng đổi mới (thanh lọc) để, ngay cả trong những hoàn cảnh văn hóa và thời gian hoàn toàn khác biệt, cuộc sống của chúng ta như những người hèn mọn vẫn có thể là một “tấm gương sáng” của sự thánh thiện.”

Với tư cách là một nhà thần bí, ngài cho chúng ta thấy trung tâm từ đó mọi sự bắt nguồn và được hoàn thành, đó là Chúa Kitô chịu đóng đinh, Đấng từ thập giá đã ban “ngọn lửa của Chúa Thánh Thần” để nhờ đó chúng ta đạt được mục tiêu cuối cùng của mình: “được hoán chuyển” và “được biến đổi trong Thiên Chúa,” là Đấng lấp đầy mọi sự và làm cho chúng trở nên tốt đẹp. 

Bình an và Thiện hảo

Fr. Massimo Fusarelli, OFM,

Tổng Phục vụ 

Fr. Carlos Alberto Trovarelli, OFM Conv

Tổng Phục vụ

Fr. Roberto Genuin, OFM Cap

Tổng Phục vụ  

Fr. Amando Trujillo Cano, TOR

Tổng Phục vụ