THÁNH BONAVENTURE & ITINERARIUM MENTIS IN DEUM

(LỘ TRÌNH TÂM LINH)

Biên Soạn: Joseph Tân Nguyễn ofm

---

BỐI CẢNH SÁNG TÁC “ITINERARIUM MENTIS IN DEUM”

TÁC PHẨM “ITINERARIUM MENTIS IN DEUM”

• LỜI NGỎ CỦA THÁNH BONAVENTURA

• CHƯƠNG MỘT:

  NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG LÊN CÙNG THIÊN CHÚA VÀ SUY GẪM VỀ NGƯỜI QUA CÁC DẤU TÍCH CỦA NGƯỜI TRONG VŨ TRỤ

• CHƯƠNG HAI: 

  SUY GẪM VỀ THIÊN CHÚA NƠI NHỮNG DẤU TÍCH CỦA NGƯỜI TRONG THẾ GIỚI KHẢ GIÁC NÀY

• CHƯƠNG BA:

  CHIÊM NGẮM THIÊN CHÚA QUA HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI ĐƯỢC KHẮC GHI TRONG CÁC CHỨC NĂNG TỰ NHIÊN CỦA CHÚNG TA

• CHƯƠNG BỐN:

  CHIÊM NGẮM THIÊN CHÚA NƠI HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI ĐƯỢC TÁI TẠO NHỜ ÂN SỦNG

• CHƯƠNG NĂM:

  CHIÊM NGẮM TÍNH DUY NHẤT QUA TÊN GỌI HỮU THỂ

• CHƯƠNG SÁU:

  CHIÊM NGẮM BA NGÔI NƠI DANH HIỆU THIỆN HẢO

• CHƯƠNG BẢY:

  CUỘC ĐI LÊN HUYỀN NHIỆM CỦA TÂM HỒN, LÝ TRÍ ĐƯỢC AN NGHỈ; LÒNG CẢM MẾN HOÀN TOÀN TIẾN VÀO THIÊN CHÚA

TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU THÊM

---

CHƯƠNG BẢY
CUỘC ĐI LÊN HUYỀN NHIỆM CỦA TÂM HỒN, LÝ TRÍ ĐƯỢC AN NGHỈ; LÒNG CẢM MẾN HOÀN TOÀN TIẾN VÀO THIÊN CHÚA

1. Nhìn lại con đường đã đi qua và giai đoạn cuối cần vượt qua

Sáu bước suy ngắm vừa đi qua, đối với chúng ta như là sáu bậc cấp dẫn tới ngai tòa của vị Salomon đích thực; nó dẫn chúng ta đến bình an; nơi đây con người bình tâm đích thực, được an nghỉ trong an bình của tâm trí như tại một Giêrusalem nội tâm. Nó cũng được ví như sáu cánh của thiên thần Chérubim, nhờ đó mà tâm trí của con người chiêm ngưỡng đích thực, một khi được rực sáng nhờ sự khôn ngoan bởi trời, sẵn sàng để bay lên cao. Cuối cùng nó cũng được ví như sáu ngày đầu của tạo dựng, trong những ngày này tâm trí phải hoạt động, cho đến ngày thứ bảy là ngày nghỉ ngơi. Lần lượt tâm trí chúng ta nhận biết Thiên Chúa ở bên ngoài chúng ta (extra se) nhờ các dấu vết và trong các dấu vết, ở bên trong chúng ta (intra se) nhờ hình ảnh và trong hình ảnh, ở bên trên chúng ta (supra se) nhờ vẻ huy hoàng của ánh sáng thần linh phản ánh trên chúng ta và trong chính ánh sáng đó, tùy theo khả năng của chúng ta trong thân phận lữ hành và vừa tầm chúng ta. Cuối cùng, khi đi đến bậc thứ sáu, chúng ta đã khám phá trong Nguyên lý Đệ Nhất và tối cao và nơi Đức Giêsu Kitô, vị trung gian giữa Thiên Chúa và loài người, những kỳ công không có gì tương tự trong các tạo vật và vượt khỏi sự thông suốt của trí óc con người. Nhờ chiêm ngưỡng, chúng ta cần bỏ qua và vượt lên trên không chỉ thế giới cảm giác, nhưng còn cả chính con người chúng ta. Trong cuộc vượt qua này, Đức Kitô “là đường và là cửa, là thang và là xe”; Người là “nắp xá tội đặt trên Hòm bia Thiên Chúa” và là “mầu nhiệm đã được giữ kín từ muôn thuở”.

2. Đi về Thiên Chúa nhờ tháp nhập vào Đức Kitô

Người nào hoàn toàn ngước mặt nhìn về nắp xá tội và quan chiêm Đấng chịu treo trên thập giá, với lòng tin, cậy, mến, với lòng sùng kính, ngưỡng mộ, vui mừng, với lòng tôn kính, ngợi khen, hoan hỉ, thì người ấy cùng với Đức Kitô làm một cuộc vượt qua, nghĩa là nhờ cây gậy thập giá, người ấy băng qua Biển Đỏ, rời Ai Cập đi vào hoang địa; ở đó người ấy thưởng thức manna đã được giấu kỹ, được an nghỉ trong mồ cùng với Đức Kitô, như thể đã chết đối với thế giới bên ngoài, và người ấy, tùy theo khả năng trong thân phận lữ hành, cảm nghiệm được lời Đức Kitô trên thập giá nói với kẻ trộm gắn bó với Người: Hôm nay, anh sẽ được ở với tôi trên thiên đàng.

3. Thánh Phanxicô, gương mẫu cho việc chiêm ngắm cũng như hành động

Đó chính là điều đã được mạc khải cho thánh Phanxicô, khi trong cơn xuất thần do chiêm ngưỡng trên đỉnh núi – đây cũng chính là nơi tôi cưu mang ý tưởng cho cuốn sách này – đã hiện ra một thiên thần séraphim sáu cánh gắn vào cây thập giá. Tôi nghe câu chuyện này từ một người bạn của ngài. Anh đã kể cho tôi cũng như cho nhiều người khác. Anh là người đã ở bên ngài khi ngài chìm vào trong Thiên Chúa trong cơn xuất thần do chiêm ngưỡng. Như thế ngài trở nên gương mẫu cho sự chiêm ngưỡng hoàn hảo, cũng như ngài đã là gương mẫu cho hành động, như một ông Giacóp và Israel khác; vì Thiên Chúa muốn mời gọi mọi người thật sự thần thiêng thực hiện cuộc vượt qua này trong xuất thần, theo sự thúc đẩy của gương sáng hơn là do lời ngài nói.

4. Cuộc vượt qua trong xuất thần đòi tinh luyện tâm trí và con tim

Trong cuộc vượt qua này, nếu muốn nên hoàn thiện, thì phải bỏ đi những họat động của trí óc, và trọn tâm tư ước muốn phải được đưa về Thiên Chúa và được biến đổi trong Người. Đây là một ơn huyền nhiệm và bí ẩn, chẳng ai biết được trừ ra người đón nhận, chẳng ai đón nhận được trừ ra người khao khát, chẳng ai khao khát được trừ ra người đã thấy bừng lên trong cõi thâm sâu của lòng mình ngọn lửa Chúa Thánh Thần mà Đức Kitô đã mang xuống trần gian. Thế nên thánh Tông Đồ bảo sự khôn ngoan nhiệm mầu này được mạc khải nhờ Chúa Thánh Thần.

5. Được xức dầu bởi trời để chiêm ngắm. Lời khẩn cầu Chúa Ba Ngôi của Dionysius

Về việc này, bản tính tự nhiên chẳng làm được gì và phương pháp chẳng ích lợi gì. Phải cậy dựa, ít vào nghiên cứu, nhiều vào việc xức dầu; ít vào ngôn ngữ, nhiều vào niềm vui trong tâm hồn; ít vào lời nói và sách vở, hoàn toàn vào ân sủng của Thiên Chúa, tức là Chúa Thánh Thần; ít vào tạo vật, hoàn toàn vào Đấng Tạo hóa: Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Và phải cùng với Denys thưa với Thiên Chúa Ba Ngôi: “Lạy Ba Ngôi siêu bản tính, siêu thần tính, vị hướng dẫn lỗi lạc các Kitô hữu đến khôn ngoan thần linh, xin dẫn chúng con đến đỉnh cao siêu ý thức, siêu sáng tỏ, rất mực tuyệt vời của những lời huyền nhiệm; xin dẫn chúng con đến những nơi mà những mầu nhiệm mới mẻ, tuyệt đối và bất di bất dịch của khoa học về Thiên Chúa ẩn giấu trong những bóng tối rực sáng, trong thinh lặng nơi mạc khải những bí mật của Người. Bởi vì sự tăm tối sâu thẳm nhất đó là những hiển nhiên rực rỡ nhất, là những vẻ huy hoàng chói lòa nhất: chính nó soi sáng mọi sự, tuôn đổ ngập tràn những ánh quang vô hình và những thiện hảo cao siêu trên những trí óc đã từ bỏ cái nhìn khả giác”. Đó là nói với Thiên Chúa. Và giờ đây với người bạn, ông đã viết; chúng ta cùng tâm sự với ông: “Phần anh, người bạn của tôi, hãy vững bước trên những con đường chiêm ngắm huyền nhiệm; hãy từ bỏ giác quan và những hoạt động của trí óc, cái khả giác và cái vô hình, mọi sự hiện hữu và không hiện hữu; và nhờ sự vô tri đó, hãy quay về, bao nhiêu có thể, sự hiệp nhất với Đấng vượt quá mọi bản tính và mọi khoa học. Quả thế, chính nhờ dứt bỏ vô hạn định chính mình và mọi sự, và trong lòng thanh trí sạch tuyệt đối mà bạn sẽ tiến lên tia sáng siêu bản thể của bóng tối thần linh, trong tình trạng lột bỏ tất cả và thoát khỏi mọi vương vấn”

6. Kết luận: cái chết ở trần gian chuẩn bị cho thị kiến diện đối diện

Nếu bạn thắc mắc việc đó xảy ra thế nào, bạn hãy hỏi ơn thánh chứ đừng hỏi kiến thức, hỏi lòng khao khát thâm sâu chứ đừng hỏi lý trí, hỏi tiếng rên xiết của lời cầu nguyện chứ đừng hỏi việc chuyên chăm đọc sách, hỏi hôn phu chứ đừng hỏi thầy giáo, hỏi Thiên Chúa chứ đừng hỏi người phàm, hỏi mây mù chứ đừng hỏi ánh quang, cũng đừng hỏi ánh sáng nhưng hãy hỏi ngọn lửa đốt cháy trọn vẹn con người và đưa con người lên tới Thiên Chúa bằng ân sủng chứa chan và lòng yêu mến nồng nàn. Ngọn lửa này là chính Thiên Chúa và lò thì ở Giêrusalem. Chính Đức Kitô đã nhóm lên ngọn lửa ấy trong cuộc thương khó nồng cháy của Người. Chỉ người nói được như ông Gióp mới thật sự hiểu được điều ấy: Tôi chẳng thà bị treo, chẳng thà bị chết. Ai yêu cái chết như thế mới có thể nhìn thấy Thiên Chúa. Vì lời sau đây là lời chân thật: Con người không thể thấy Ta mà vẫn sống. Vậy chúng ta hãy chết, hãy tiến vào trong mây mù, hãy bắt những lo toan, những dục vọng, những ảo ảnh phải im lặng. Cùng với Đức Kitô chịu đóng đinh, chúng ta phải bỏ thế gian mà về với Chúa Cha. Và một khi Chúa Cha đã được tỏ ra cho chúng ta, thì cùng với ông Philípphê, chúng ta hãy nói: Như thế là chúng con mãn nguyện. Cùng với thánh Phaolô, ta hãy nghe: Ơn của Thầy đã đủ cho con. Cùng với vua Đavít, ta hãy hân hoan thưa rằng: Dẫu cho hồn xác suy tàn, lạy Chúa của lòng con, phần của con là Thiên Chúa vĩnh cửu. Chúc tụng Chúa đến muôn đời. Toàn dân hãy hô lên: Amen! Amen!

Hành trình của con người vào trong Thiên Chúa kết thúc ở đây!

---

TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU THÊM

Armstrong, Regis (dịch giả và chủ biên). Clare of Assisi: Early Documents. Bonaventure, NY: The Franciscan Institute, 1993. Tập sách quý giá này tập hợp các tư liệu gốc về cuộc đời Thánh Clara, bao gồm nhiều văn bản chính thức của Dòng cũng như các trước tác của chính Clara. Một trong những văn bản quan trọng nhất là “Tiến trình phong thánh” (Process of Canonization) kèm theo Sắc chỉ phong thánh (Bull of Canonization).

Armstrong, Regis J., Wayne Hellmann và William Short (chủ biên). Francis of Assisi: Early Documents.

Tập I: The Saint (Vị Thánh). New York: New City Press, 1999.

Tập II: The Founder (Vị Sáng Lập). New York: New City Press, 2000.

Tập III: The Prophet (Nhà Tiên Tri). New York: New City Press, 2001.

Ba tập sách này hiện được xem là nguồn tư liệu tiêu chuẩn về các văn bản của và về Thánh Phanxicô trong thời Trung Cổ. Chúng bao gồm không chỉ các bản dịch cập nhật mà còn có phần dẫn nhập, chú giải và bản đồ. Đây là những tài liệu không thể thiếu cho giới học giả, đồng thời vẫn dễ tiếp cận đối với độc giả phổ thông.

Boff, Leonardo. Saint Francis: A Model for Human Liberation. Dịch giả: John Diercksmeier. New York: Crossroad, 1982. Boff nhìn thấy nơi Phanxicô một mẫu gương cho các vấn đề hiện đại liên quan đến nghèo đói, Thế giới thứ Ba và sự giải phóng con người nói chung.

Bonaventure. Writings. Ewert Cousins, chủ biên và dịch. Bộ The Classics of Western Spirituality. Mahwah, NJ: Paulist Press, 1978. Tập này bao gồm Đại Truyện (Legenda Maior) và Hành Trình Tâm Linh lên đến Thiên Chúa (The Soul’s Journey into God), một trước tác thần bí mà Bonaventura viết như một suy niệm về việc Phanxicô lãnh nhận các dấu thánh của Đức Kitô. (Bản dịch của Cousins cũng được dùng trong Early Documents.)

Chesterton, G. K. St. Francis of Assisi. Garden City, NY: Doubleday, 1924. Tập sách ngắn này diễn tả tinh thần của Phanxicô bằng nét dí dỏm và tài hoa đặc trưng của Chesterton. Một tác phẩm nhập môn tuyệt vời về Thánh Phanxicô.

Cook, William R. Francis of Assisi: The Way of Poverty and Humility. (The Way of the Christian Mystics, tập 8). Dover, DE: Michael Glazier [sau này: Collegeville, MN: Liturgical Press], 1989.

Cook, William R. và Ronald B. Herzman. The Medieval World View. New York và Oxford: Oxford University Press, 1983 (tái bản lần hai dự kiến 2001). Tiểu sử ngắn gọn này không nhằm bao quát toàn bộ, mà chỉ tập trung vào vài khía cạnh cốt lõi trong đời sống và tư tưởng của Thánh Phanxicô – những yếu tố mà tác giả xem là thiết yếu để hiểu con người ngài.

Daniel, Randolph. The Franciscan Concept of Mission in the High Middle Ages. Lexington: University Press of Kentucky, 1975. Daniel chứng minh tính trung tâm của sứ vụ trong Dòng Phanxicô, đồng thời đưa ra những hiểu biết sâu sắc về lý thuyết và thực hành truyền giáo của Dòng trong thời Trung Cổ.

Esser, Kajetan. Origins of the Franciscan Order. Chicago: Franciscan Herald Press, 1970. Tác phẩm đồ sộ này của một trong những học giả Phanxicô quan trọng nhất thế kỷ XX là nghiên cứu kinh điển về sự hình thành Dòng. Dù chi tiết và mang tính kỹ thuật, đây vẫn là công trình không thể thiếu cho những ai quan tâm đến quá trình thể chế hóa tinh thần và lý tưởng Phanxicô.

Fleming, John V. An Introduction to the Franciscan Literature of the Middle Ages. Chicago: Franciscan Herald Press, 1977. Franciscan Herald Press, 1977. Công trình quan trọng này cho thấy ảnh hưởng của Thánh Phanxicô và phong trào Phanxicô trong văn học, đồng thời phân tích các văn bản Phanxicô dưới góc nhìn văn học.

Fortini, Arnaldo. Francis of Assisi. Dịch giả: Helen Moak. New York: Crossroad, 1981. Bản dịch rút gọn từ tiểu sử hơn 2000 trang của Fortini. Tác giả, người sùng mộ Thánh Phanxicô và từng là thị trưởng lâu năm của Assisi, cung cấp những thông tin vô giá về thành phố này – bối cảnh sống động cho cuộc đời của Thánh nhân.

Holt, Adolf. The Last Christian: A Biography of Francis of Assisi. Dịch giả: Peter Heinegg. Garden City, NY: Doubleday, 1985. Tiểu sử này nhấn mạnh đến việc Phanxicô sống triệt để theo Tin Mừng và do đó làm nổi bật tính cách triệt để trong đời sống và sứ vụ của ngài. Holt khảo sát căng thẳng giữa lý tưởng này và cơ chế của Giáo hội thời Phanxicô cũng như trong những thập niên kế tiếp.

Jorgensen, Johannes. St. Francis of Assisi. Dịch giả: T. O’Conor Sloane. Garden City, NY: Doubleday, 1955. Qua gần chín mươi năm, cuốn tiểu sử này vẫn còn giá trị và dễ đọc. Niềm vui của Phanxicô được thể hiện rõ ràng; Jorgensen khắc họa ngài như một con người khắc khổ nhưng không mang tính cuồng tín cực đoan như nhiều người vẫn nghĩ.

Kazantzakis, Nikos. Saint Francis. Dịch giả: P. A. Bien. New York: Simon and Schuster, 1962. Một cách diễn giải về Phanxicô của một tiểu thuyết gia hiện đại nổi tiếng – tác phẩm đầy sức mạnh, tương tự Cơn cám dỗ cuối cùng của Chúa Kitô.

Lawrence, C. H. The Friars: The Impact of the Mendicant Movement on Western Society. New York: Longman, 1994. Bản phác thảo hiện đại về sự trỗi dậy của các Dòng khất sĩ thế kỷ XIII. Lawrence đặt Dòng Phanxicô trong bối cảnh các Dòng khác và giải thích hiện tượng khất sĩ như một tổng thể lịch sử - xã hội.

Little, Lester. Religious Poverty and the Profit Economy in Medieval Europe. Ithaca: Cornell University Press, 1978. Little khảo sát kỹ lưỡng những biến đổi kinh tế ở châu Âu thế kỷ XII và phản ứng của Giáo hội. Ông cho thấy nền kinh tế tiền tệ mới đã tạo bối cảnh cho sự ra đời của các Dòng khất sĩ, đồng thời phân tích cách các nhà tư tưởng và thực hành khất sĩ giải quyết những vấn đề do kinh tế tiền tệ đặt ra.

Manselli, Raoul. St. Francis of Assisi. Dịch giả: Paul Duggan. Chicago: Franciscan Herald Press, 1988. Manselli – một học giả Phanxicô danh tiếng – trình bày tiểu sử chi tiết và sâu sắc, đồng thời nêu bật cái nhìn tổng thể về cuộc đời Thánh nhân. Cuốn sách tập trung vào căng thẳng giữa lý tưởng ban đầu và các vấn đề của một Dòng đang phát triển.

Moorman, John. A History of the Franciscan Order from Its Origins to the Year 1517. Oxford: Oxford University Press, 1968; tái bản: Quincy, IL: Franciscan Press, 1988. Tác phẩm lịch sử tiêu chuẩn, là bản tường thuật toàn diện và có thẩm quyền nhất về lịch sử Dòng Phanxicô trong tiếng Anh.

Schmucki, Octavian. The Stigmata of St. Francis of Assisi: Investigation in the Light of Thirteenth-Century Sources. Dịch giả: Canisius F. Connors. St. Bonaventure, NY: The Franciscan Institute, 1991. The Franciscan Institute, 1991. Schmucki tìm cách trả lời những câu hỏi then chốt về tính lịch sử và bản chất của các dấu thánh xuất hiện trên thân thể Phanxicô. Ông trình bày phương pháp đánh giá các nguồn tư liệu, rồi hướng dẫn độc giả qua từng chứng cứ một cách cẩn trọng.

Sorrell, Roger. St. Francis of Assisi and Nature. New York: Oxford University Press, 1988. Nghiên cứu học thuật xuất sắc nhất về mối quan hệ giữa Phanxicô và thiên nhiên, giải thích đâu là yếu tố truyền thống và đâu là điểm mới trong quan niệm của ngài về thế giới tự nhiên.

---

👉 (đọc tiếp các chương tiếp theo tại đây)